NASLOV FILMA: Murina

SCENARIO I REŽIJA: Antoaneta Alamat Kusijanović

ULOGE: Gracija Filipović, Danica Ćurčić, Leon Lučev

TRAJANJE: 92’

ZEMLJA: Hrvatska

GODINA: 2021.

 

Antoaneta Alamant Kusijanović se na svetskoj kinematografskoj sceni pojavila sa kratkim filmom „U plavetnilo“ 2017. godine, za koji je nagrađena na brojnim svetskim festivalima, između ostalog i specijalnim priznanjem na 67. Filmskom festivalu u Berlinu – Berlinale (Berlin Film Festival) kao i nagradom Srce Sarajeva na 23. Filmskom festivalu u Sarajevu (Sarajevo Film Festival). Njen debitantski dugometražni film, „Murina“, je na izvestan način potekao iz filma „U plavetnilo“ budući da „dele“ glavnu junakinju, Juliju, kao i glumicu koja lik tumači, Graciju Filipović. Može se slobodno čak reći da je reč o filmovima koji obrađuju različite delove života istih junaka. „Murina“ je svoju svetsku premijeru imala na 74. izdanju Filmskog festivala u Kanu (Festival de Cannes) na kojem je nagrađena nagradom Zlatna kamera koja se dodeljuje za najbolji debitantski film.

„Murina“ se žanrovski može svrstati u porodičnu dramu sa okvirom filma odrastanja (coming-of-age), ali je tematika ovog filma daleko šireg socijalnog okvira. Priča o autoritativnom Anti (Leon Lučev) i njegovoj ženi Neli (Danica Ćurčić) i kćerci Juliji (Gracija Filipović) izvlači na površinu neke od najozbiljnijih problema porodičnog života na Balkanu, ali i poremećenog moralnog sistema vrednosti. Smeštena na neimenovano hrvatsko ostrvo, priča zatiče ovu porodicu u iščekivanju gosta iz inostranstva, Havijera (Klif Kurtis) za kojeg se Ante nada da će kupiti zemlju na susednom ostrvu i otvoriti luksuzno letovalište, što će preokrenuti finansijsku situaciju u kojoj se nalaze. Ante sa kćerkom ima kompleksan odnos u kojem zahteva slepu poslušnost i potpunu kontrolu. Film otvara napeta scena zajedničkog ribolova – oca i kćerke, koja, kako ćemo otkriti, nudi na izvestan način metaforički prikaz njihovog odnosa, ali i Julijinog unutrašnjeg stanja. Julija se nalazi na pomolu adolescencije i poput ronioca, trpi veliki pritisak i živi bez daška prostora da udahne svoju slobodu. Riba koju ona ulovi za večeru na koju stiže njihov gost sadrži celu simboliku Julijinog lika, ali i samog filma koji nosi njeno ime. Murina je vrsta ribe koja je spremna da pregrize sopstveno telo ukoliko je zarobljena. Kada Ante zatvori Juliju u podrum nakon eskalacije njihovog sukoba, ispostaviće se da je Julija spremna na isto: da rizikuje sopstveni život zarad sopstvene slobode.

Dolazak gosta iz inostranstva, u kojeg se bez previše smisla ulažu velike nade, deluje kao katalizator za već zatrovane porodične odnose. Ovakva dramska postavka, strukturom i atmosferom, asocira na Čehovljeve komade duboko zasecajući u bolesti društva na uzorku lične porodične drame. Čak se i motiv opsesije kao i klasni jaz, koji gradi atmosferu klaustrofobije u porodici izolovanoj na ostrvu, mogu pronaći u čehovljevim dramama. Takva je i situacija gozbe i pijanke koju Ante organizuje za Havijera i njegove bogate prijatelje, na kojoj tera Juliju da recituje ne obazirujući se njenom protivljenju. Ova scena, u kojoj saznajemo i o prošlosti koju dele Nela, Ante i Havijer, i o surovim porodičnim odnosima koji su sakriveni od gostiju, u potpunosti odgovara složenosti prizora koje Čehov postavlja u „Višnjiku“, ali i „Tri sestre“. „Murina“ se umnogome može okarakterisati i kao portretni film, međutim fokus je daleko više na porodičnim odnosima nego na dubljoj analizi glavne junakinje. Rediteljka nudi jedinstven prikaz odnosa majke i kćerke koje su zajedno zatočenici nasilnog muškarca. O patologiji porodičnih odnosa saznajemo postepeno, te se na taj način izbegava bilo kakva pamfletska slika nasilja u porodici. Od dvodimenzionalnosti „Murinu“ čuva i činjenica da postoje i emotivne scene između Julije i njenog oca, kao i između Nele i njenog muža. Antoaneta Alamat Kusijanović takođe daje jedinstven uvid u odnos majke i kćerke u delikatnom trenutku sazrevanja devojčice. Julija testira svoju novootkrivenu erotsku energiju i ima jaku želju da vidi svoju majku u ulozi slobodne žene dok sama uči da kanališe svoj libido. Njoj je potrebno da vidi svoju majku kao ženu, a ne samo kao biće potlačeno nečijoj volji. Njihovi karakteri su različiti i izbori koje prave neminovno se razlikuju. Vizuelni aspekt je izuzetno dramaturški aktivna komponenta ovog filma. Na samom početku, prelepi prizori Jadrana i hrvatskih ostrva u direktnom su kontrastu sa toksičnim porodičnim odnosima i klaustrofobičnom atmosferom u kojoj se Julija nalazi. Ono što rediteljka i direktorka fotografije, Helene Louvart, grade do kraja filma je promena karaktera ovih vizuelno prijatnih slika. Kako se film primiče kraju, plavetnilo mora postaje simbol odsečenosti i izolacije. More postaje prepreka koja se mora preplivati na putu do slobode, a ne sloboda. Postepeno se kod gledaoca osvešćuje odsustvo drugih ljudi u mikrokosmosu u kojem glavna junakinja obitava celog života i postaje jasna treća, daleko mračnija dimenzija pejzaža sa letnjih razglednica.

„Murina“ govori o intimnoj borbi za slobodu u kojoj se krvari metaforički i fizički, o liku koji je spreman da zarad slobode plati i ultimativnu cenu. Jedan od najčvršćih stožera ovog debitantskog ostvarenja svakako je glumačka igra koja daje likovima upečatljivu trodimenzionalnost. Leon Lučev se snalazi u ulozi „negativca“ uspevajući da kontrolisanim izrazom besa razotkrije višeslojnost čineći lik daleko složenijim i razumljivijim. Danica Ćurčić, danska glumica srpskog porekla, u ulozi majke Nele, sa sobom nosi suptilnu tužnu intonaciju koja nikada ne zapada u patos. Ritam njene glumačke igre, plahovit i promenljiv, odlično je sredstvo za preciznu interpretaciju žene zarobljene u nasleđenom. Na kraju, Gracija Filipović ostvaruje veliku i upečatljivu ulogu koja ostaje urezana u svest i gledaoca. Njena energija koja dopire sa platna jasna je i vrlo artikulisana pogotovo kada se u obzir uzmu njene godine i činjenica da je reč o naturščiku. Ključni kvalitet njene glumačke igre uočava se u uspešnom pronalaženju načina da i u trenucima u kojima neminovno trpi radnju – ona biva aktivna, te i kroz takve scene prožima svoj karakter.

Regionalna kinematografska scena je sa „Murinom“ dobila retko snažnu sagu o suštinski jakoj ženskoj heroini koja u sebi neguje najvažnije ljudske vrednosti za koje se bori sa antičkom srčanošću.

 

Fotografija preuzete uz odobrenje iz festivalskog press kit-a Slobodne zone a u svrhu pratećeg pisanja o festivalu.