Kritika filma Tragovi
NASLOV FILMA: Tragovi
REŽIJA: Dubravka Turić
SCENARIO: Dubravka Turić, Danijel Žeželj
ULOGE: Marija Škaričić, Nikša Butijer, Lana Barić
TRAJANJE: 98’
ZEMLJA: Hrvatska, Srbija, Litvanija
GODINA: 2022.
Prvi samostalni dugometražni film Dubravke Turić, Tragovi, premijeru je imao na filmskom festivalu u Varšavi, a zatim je prikazan i na filmskom festivalu Black Nights u Talinu. Ova svedena i intimna priča prati identitetsko preispitivanje antopološkinje Ane (Marija Škaričić) koja boluje od vitiliga u trenutku smrti oca i procesa naučnog istraživanja.
U dramaturškom smislu reč je o jednostavnoj linearnoj formi portretnog filma sa velikim ali nedovoljno fokusiranim ambicijama. U biti se radi o priči o usamljenosti ispričanoj kroz suočavanje sa smrću poslednjeg člana porodice. Dok biografija glavnog lika pati od prevelike konstruisanosti, Anina emotivna struktura čini se tačnom. Zbog toga je snažan i sveden glumački izraz u stalnoj koliziji sa okvirom u koji je stavljen. Vitiligo, iskorišćen kao metafora za problem prihvatanja sebe, nažalost ostaje bled, jer ostaje upravo samo to – iskorišćen. Antropologija kojom se glavna junakinja bavi i njeno pasionirano istraživanje simbola sa posmrtnih mirila i stećaka takođe rastežu preko filma vrlo literarnu analogiju između dešavanja u Aninom životu i njenog posla. Određeni rukavci priče ostaju okrznuti: pozicija žene sa karijerom u društvu, odnos sa autoritetom oca i samoubistvo brata (kao najviše problematičan jer predstavlja događaj velikih emotivnih dimenzija koje moraju bitno uticati na lik). Putovanje u pasivne krajeve odakle je poreklom koje će je vratiti sebi kroz susret sa „jednostavnim”, stvarnim čovekom predvidljiv je epilog koji ne nudi objašnjenje od početka uvedenog saspensa. Insistiranje na skoro pozorišnoj izdvojenosti glavne junakinje (ulice kojima hoda su prazne, najčešće je potpuno sama) u jednom momentu postane opterećenje, kome zatim retki dijalozi koji previše objašnjavaju („samo sam ja ostala”, „to je autoimuna bolest, znači da je sama moram rešiti unutar sebe”) oduzmu na relevantnosti.
Autorka, koja potpisuje i montažu Tragova, flertuje sa žanrom trilera na nekoliko nivoa: dramaturški uvođenjem saspensa u Anin antropološki rad, u fotografiji i kadriranju noćnih atmosfera Zagreba kao i Aninog rada na terenu, pa i u samoj montaži, gradeći napetost u spoljnom narativnom toku Aninog istraživanja, ali i njene izdvojenosti i konstantne samoće. Sve češće prisutno ukrštanje žanrovskih elemenata sa autorskim filmom u ovom slučaju otkriva neodlučnost u fokusiranju na konkretne tačke vrlo široke, ali ne i nevažne teme identiteta žene i usamljenosti. U pogledu fotografije i montaže Tragovi tako više podsećaju na televizijske uratke sa skandinavskih prostora nego na film. Tu se dolazi do utiska izvesne dislociranosti ove priče u odnosu na njeno okruženje. Tragovi bi se daleko manje borili sa konstruktom da su smešteni u Dansku ili Norvešku, što, sem problema odsustva veze priče sa sredinom, govori i o nepostojanju prostora za ovakve priče na teritoriji bivše Jugoslavije. Ovde leži jedan od kvaliteta Tragova: reč je o filmu koji možda nefokusirano ali hrabro tretira identitet ne samo žene, već ljudske jedinke definisane ne partnerom ili porodicom, već onim što ona jeste nezavisno od društvenih struktura i samoće koju takvo postojanje sa sobom nosi.
Glumačka igra Marije Škaričić deluje ambicioznijom od rediteljskog pristupa, te se opire tačnim ali predvidljivim narativnim tokovima i arhaičnom montažnom taktu. Autorka uvodi povezanost lika sa prostorom i stidljivo zagrebe po površini veze identiteta i prostora, ali je ostavlja nedorečenom. U domenu zvuka, Turić se na vrlo klasičan način koristi transcedentnom klavirskom muzikom koja isuviše skreće pažnju na sebe.
Ovaj film na koncu ostavlja utisak da sama autorka nema dovoljno poverenja u svoju ideju, ili u njenu jasnoću i relevantnost, te je preopterećuje metaforama da bi joj dala legitimitet. To možda govori i o dubljem problemu, odnosno da bavljenje intimističkim temama i ženskim likovima bez predznaka muškarca još uvek plaši i same autore i autorke čak i kada se opredele za njih, jer se očigledno radi o još neosvojenom dramskom prostoru na Balkanu.
(Naslovna fotografija iz filma Tragovi objavljena je uz odobrenje producenata.)
