Kritika filma Sigurno mjesto

NASLOV FILMA: Sigurno mjesto

REŽIJA I SCENARIO: Juraj Lerotić

ULOGE: Juraj Lerotić, Snježana Sinovčić, Goran Marković

TRAJANJE: 103’

ZEMLJA: Hrvatska

GODINA: 2022.

Nekada je sve ono što filmski autori sakriju u svojim izborima kadrova ono što je suštinski prvi plan njihovih dela. Ako uzmemo da filmski jezik služi kreiranju odlivka stvarnosti, onda je „otiskivanje“ lične intime autora najhrabriji postupak jer ogoljava najbolnije tačke njegovog sveta. Ono što je vizuelno skriveno u kompoziciji slike Marka Brdara u Sigurnom mjestu je upravo prostor koji autor Juraj Lerotić oslobađa.

Govoriti o neizrečenom težak je i paradoksalan zadatak. Ako se tome pridoda gotovo nepostojeća lična distanca od teme, još je vidljivije da je Lerotić dorastao tom zadatku. Sigurno mjesto se može nazvati filmskim oblikom psihodrame, nešto drugačijim od recimo filma Muškarci ne plaču Alena Drljevića (2017). Juraj Lerotić se već skoro na samom početku odlučuje za ekspresivan intimistički postupak „razbijanja četvrtog zida“. Taj iskok iz realizma prilikom zagrljaja u kojem glavni junak, pa i autor sa njim, razgovara sa već upokojenim bratom, već u prvoj trećini filma jasno sugeriše da sama radnja ne nosi primat. Autor ovde, sem o svom intimnom osećanju, govori o tome kako film može da razbije tišinu smrti i gubitka. Dijalog u kojem se razlaže meta-forma ove scene, gde Lerotić govori svom pokojnom bratu da mu može samo napisati replike koje on zamišlja, uvezuje temu filma sa autorskim shvatanjem samog medija. Upravo ova scena, koja uzgred nikada ne zapadne u patos, ključni je činilac koji otežava povlačenje granice između Juraja Lerotića kao filmskog autora, glumca i čoveka. Ona surovo „cepa“ filmski svet i zaranja u autorovu stvarnost. Glumačka igra samog reditelja, kao i Snježane Sinovčić i Gorana Markovića, veliki je stilski iskorak za regionalni film. Reč je o svedenom ali naturalističkom izrazu, ujedno suptilnom i jasno artikulisanom.

Besmisao spoljnog sveta u najbolnijim trenucima autor dočarava tako što razgovore sa likovima koji nisu članovi porodice ostavlja nezavršenim (poput scene razgovora sa psihijatrom), a zatim i izostankom lica svih ljudi koje majka i sin sreću u kadru. Izostavljajući sliku drugih, koji ne dele traumu njegovih junaka, „čisteći“ dijegezu od svega suvišnog, Lerotić apostrofira osećanje usamljenosti nerazdvojivo od traume. Ritam filma je nemilosrdan, sastavljen iz dugačkih kadar-scena, čiji je marš ka nezamislivom ishodu neumoljiv. Kadar-scene i često zakucana kamera u kontrapunktu su sa gotovo frenetičnom borbom likova protiv smrti. Zahvaljujući ovakvom preplitanju filmskog stila i narativnog sadržaja, Sigurno mjesto precizno opisuje unutrašnji doživljaj gubitka i razbija tabu suicida koji izoluje pojedince u patnji.

Za bol ne postoji sigurno mjesto, jer ona živi unutar onoga koji je oseća, pa tako naslov filma dvostruko progovara o autorovoj ideji i osećanju. Narativno, pokušaji majke i brata da pronađu „sigurno mjesto“ gde će Damir biti bezbedan od sopstvene boli uzaludni su koliko i njihov beg od patnje. Emotivni predznak Jerotićevog filma sastoji se u činjenici da osećanja glavnog lika u potpunosti diktiraju njegovu dramaturgiju i estetiku.

Suženje formata slike, pa zatim dodatno suženje u skoro uvek dubinskoj kompoziciji kadra, sa stalnim scenografskim „preprekama“ u prednjem planu koje skrivaju ili sprečavaju gledaoca da vidi deo kadra, govore o klaustrofobičnom osećanju suženja sveta pri ličnoj tragediji. U ovom stilskom ključu Lerotić tretira i zvuk, ostavljajući ga često „suvim“ i stvarajući zaglušujuću tišinu.

Sigurno mesto dakle ne postoji za one koji pate, ali Juraj Lerotić u svom debitantskom dugom metru boli daje artikulisan filmski oblik. Mrak je kod njega manje gust jer je iskazan, a bol se, opet paradoksalno, raskrinkava skrivanjem. Glavna umetnička i ljudska vrednost Sigurnog mjesta leži upravo u dubokoj vezi koju autor uspostavlja između filmskog jezika i emotivnosti, posežući za vizuelnim kada verbalno poklekne.

(Naslovna fotografija: FAF promo.)