NASLOV FILMA: Ivana Grozna SCENARIO: Ivana Mladenović i Adrian Schiop REŽIJA: Ivana Mladenović ULOGE: Ivana Mladenović, Luka Gramić, Gordana Mladenović, Miodrag Mladenović, Kosta Mladenović, Zivka Sorejević, Andrei Dinescu, Anka Pop TRAJANJE: 86’ DRŽAVA: Rumunija, Srbija GODINA: 2019.
Ivana Grozna drugi je dugometražni film mlade rumunske rediteljke srpskog porekla Ivane Mladenović. Ovaj film je svoju međunarodnu premijeru imao na festivalu u San Sebastijanu, a do svog prvog prikaza u Srbiji već je zapažen na festivalima poput Lokarna ili Zagreb Film Festivala. Srpska publika imala je priliku da se s filmom upozna tokom ovogodišnjeg FEST-a, gde je uvršten u program FEST Fokus, pored drugih vrsnih ostvarenja novije proizvodnje, što domaćih (Easy Land, Sanja Živković), što stranih (Telo Hristovo / Boże Ciało Jana Komasa koji je bio poljski kandidat za Oskara). Pre svojih dugometražnih ostvarenja, Mladenović je snimila i zapaženi dokumentarni film, Iskljući svetlo (2012).
Upravo taj gotovo dokumentaristički pristup odlikuje i najnovije rediteljkino ostvarenje. Naime, Ivana Grozna priča je o Ivani, glumici iz Kladova, koja radi u Bukureštu, i koja je u raskoraku između malog mesta gde je rođena i odrasla, njegovih ograničenja i večitog straha od malograđanštine, i jednog bitno drugačijeg, liberalnog pogleda na svet koji je usvojila tokom svog života i rada u Rumuniji. Ona će biti pod dodatnim pritiskom kada je gradske vlasti privole da bude zaštitno lice muzičkog festivala, te kada u Kladovo dođu i njeni bezmalo atipični prijatelji iz Rumunije, što sveukupno eskalira kada njena afera sa trinaest godina mlađim momkom postane glavna tema većine sugrađana. Sama rediteljka tumači glavnu ulogu, pomalo iritantnu, ali svakako simpatičnu devojku kojoj je boravak kući doneo više štete nego koristi. Ona se na početku filma vraća u Kladovo sa psihosomatskim napadima, hipohondričnim epizodama, ali to niko, pa ni lekari, ne shvataju ozbiljno, već uvek dobija jedan isti odgovor — da treba da se uda, skrasi, rodi decu. Ostale uloge tumače ljudi iz rediteljkinog okruženja, a ne profesionalni glumci (rediteljkina porodica se pojavljuje u okviru filmskog narativa, glumeći one uloge koje imaju i u stvarnom životu, potom prijatelji iz Rumunije među kojima je i pevačica Anka Pop), čime prikaz ovog svedenog narativa ostaje sirov i dostiže stilski ideal naturalizma. Pored toga, često upotrebljena „kamera iz ruke” u kombinaciji sa faktičkim ličnostima, a ne glumcima, savija granicu fikcije i fakcije, pa se ovaj naturalistički pristup često meša s dokumentarističkim.
Ovakav sirovi naturalizam vrlo je vešto korišćen u nijansiranom prikazu života jedne srpske porodice koja ima svoje neverovatno dirljive momente, ali i one neprijatne i bolne. Jedna od scena koja to možda najbolje ilustruje je ona kada Ivana, umorna od napada gušenja, hipohondrije i iznuđenog publiciteta, leži na sofi i odmara noge u babinom krilu (Zivka Sorejević), dok je ona mazi i odsutno peva. Ta tiha scena ima sama po sebi nečeg neopipljivog i arhetipskog, ali i prizemnog, jer je to jedina scena koju Ivana deli sa babom u kojoj jedna na drugu ne viču, već se vidi istinska privrženost. Slični ambivalentni odnosi prisutni su u svim ostalim vezama u Ivaninom životu; te veze, sa porodicom i prijateljima, koje su pune nepravilnosti, sirovosti i patnje, paradoksalno su jedine koje se do kraja filma ne završavaju. Samo sa dva lika Ivana ima jednoznačne odnose: sa prijateljicom Ankom Pop, inače vrlo popularnom rumunskom muzičarkom, i sa momkom koji je trinaest godina mlađi od nje (Luka Gramić). Anka Pop će do kraja filma nestati, a mladića će Ivana ostaviti.
Ta ambivalentnost ostaje ključna osovina čitavog sistema filma, koja prožima kako scenarističku osnovu, tako i vizuelnu kompoziciju filma. Kadrovi na mahove prikazuju neuredne ili starije enterijere, potom mirni i spokojni eksterijeri; zvučna kulisa se čas sastoji iz doskočica i srpskih psovki, a čas iz poezije. S jedne su strane ključni ograničavajući faktor, faktor frustracije – Ivanini sugrađani, žitelji Kladova, a s druge je to ona sama, njena temeljna neodlučnost ko je, šta želi i gde pripada. Tako je Ivanin očiti antipod Anka Pop, koja se ne obazire previše na svoje okruženje, priča ono što želi i radi ono što joj se hoće. Suočena sa diskrapancama sa svih strana, primorana da stalno preispituje svoj život, jasno je da Ivanino stanje može jedino da se pogorša i da će u naletu besa jednostavno pokupiti stvari i ostaviti to mučno mesto iza sebe.
Iako je, dakle, Ivana Grozna jedno svedeno delo, u osamdeset i dva minuta, koliko ovaj film traje, uspelo je da stane neverovatno mnogo. Ivana Mladenović je sa ograničenim sredstvima vešto isprepletala intimnu, porodičnu priču, sa kontekstom jednog grada i jednog društva tako stvarajući nekolike nivoe značenja. Neretko upečatljivo duhovit, a istovremeno vrlo kritički nastrojen, film Ivana Grozna uspešno prevazilazi mnogo ozbiljnije granice od jedino državnih. On vešto objedinjuje arthaus film sa filmom komercijalnog potencijala, pošteno zaslužujući svaku nagradu kojom je do sada bio ovenčan.
