NASLOV: Delovi tela

SCENARIO I REŽIJA: Svetislav Dragomirović

ULOGE: Anita Ognjanović, Slobodan Beštić, 
Anđelika Simić, Dušan Dragomirović

TRAJANJE: 20’

ZEMLJA: Srbija

GODINA: 2021.

 

Paralelno sa aktuelnim Festivalom autorskog filma, na severnom polu istočne Evrope, u Estoniji, održana je svetska premijera filma „Delovi tela“ Svetislava Dragomirovića na festivalu POFF shorts (Tallin Black Nights). U pitanju je film čiji scenario nastaje na tragu priče „Šuma“ Lane Bastašić, iako se služi  i elementima drugih priča iz zbirke „Mliječni zubi“ („Kiselina“).

Na tragu svog debitantskog dugometražnog ostvarenja „Horizonti“, Dragomirović nastavlja da se bavi turobnim temama porodičnog okruženja i međuljudskih odnosa, ovaj put fokusiranih na motiv patricida. Glavna junakinja (Anita Ognjanović) je devojka u tinejdžerskim godinama, sa određenim smetnjama u razvoju, koje se naziru u njenom pogledu, šturim i nepovezanim odgovorima i nesvesnim gestualnim postupcima.

Frojdovska osnova zapleta oslanja se na traumu posmatranja seksualnog čina njenih roditelja, nakon čega mlada devojka dolazi na ideju da ubije oca (Slobodan Beštić), kao kaznu za pretpostavljeni zločin učinjen majci (Anđelika Simić). Razrešenje filma prisutno je na samom početku, nakon prikazanog početnog zapleta, u sceni na pijaci, gde vidimo da protagonistkinja bira i kupuje rekvizite kao što su obezglavljena barbi-lutka, crveni lak za nokte i mali nož na rasklapanje. Svaki od ovih predmeta će igrati svoju ulogu u narednim scenama, u okviru razvoja događaja, ali i na simboličkom planu. Lak za nokte postaje oznaka femininiteta, sopstvenog, ali i kao devojčinog poimanja majke, a ujedno i simbolička najava krvi koja će biti prolivena. Figura lutke takođe ukazuje na još jedno konvencionalno metaforičko obeležje ženskosti, koje je često refleksija komodifikacije tela i seksualnih fantazija muškarca, obezglavljenošću jasno akcentovano kao takvo, lišeno lika kao jednog od osnovnih identitetskih obeležja. Dok će nož biti preduslov za ubistvo u šumi, kao kaznu za sramni čin masturbacije.

Momenat nagoveštaja budućeg zločina javlja se motivisan uplivom dokumentarnih snimaka nedavnih zemljotresa u regionu, koji podstiču devojku da majci postavi niz pitanja uključujući i ono o gubitku roditelja. Majčin odgovor („deca sve zaborave“) kao da daje prećutno odobrenje za ono što mlada junakinja planira da uradi, a ujedno i targetira roditeljsku iluziju koja se nastoji razbiti. Umetnuti televizijski zapis takođe locira vreme radnje filma u prilično savremen kontekst, koji je vidljiv i kroz motiv izolacije pogleda na kućni ambijent i članove porodice.

Narušeni familijarni odnosi prisutni su na svim nivoima. Sam odnos roditelja odvija se gotovo prisilno, film je lišen njihovog razgovora čak i kad su istovremeno u kući, kod mlađeg brata (Dušan Dragomirović) vidljivi su sadistički porivi koji se očitavaju kroz motiv vađenja ribica iz akvarijuma što uslovljava sigurnu smrt, dok se određene incestuozne tendencije najočiglednije očitavaju u segmentu vožnje motorom, kada vidimo da otac udaljava ćerkine ruke od svojih bedara.

Lik oca je tokom filma u potpunosti nem i gotovo sve vreme okrenut leđima, targetiran kao antijunak, ali i kao nepoznanica u porodičnom okruženju. Data pozicija određena je i očevim misterioznim odlascima u šumu i sumnjivim gledanjem u ekran telefona. Sa prizorima iz stvarnosti prepliću se svesne fantazije glavne junakinje, u kojima je otac obliven krvlju, ukočenih otvorenih očiju, dok lutke koje su donete da budu pokopane sa njim, čine odraz njegovih sopstvenih fantazija. Završni kadrovi sadrže elemente paradoksa i apsurda, date kroz atmosferu opuštenosti, zvučno podržane meditacijom koja se čuje iz prednjeg plana, i uobičajenosti koja stoji u suprotnosti sa činjeničnim stanjem. I samo stanje stvari koje je dato umesto očekivanog razrešenja filma, kao vrhunac paradoksa otkriva se u pomalo karnevalskoj sceni večere, u kojoj figurira predstava oca kao živog mrtvaca, potvrđujući smrt kao nepotvrđenu činjenicu.

Motiv tinejdžerke zaostale u razvoju deluje da je upotrebljen s namerom da film liši potrebe za objašnjenjem motiva čina oceubistva, budući da mentalno stanje glavne junakinje opravda doslovnu interpretaciju traumatskog događaja, dok su edipalni motivi (uključujući i fiksaciju za objekat želje) dati i kroz ispunjenje želje za uništenjem voljenog objekta. Njeno stanje usmerava i radnju filma, koja se polako manifestuje kao odraz težnje ka statičnosti.

Film sadrži upečatljive kadrove detalja (Strahinja Pavlović, direktor fotografije), naročito u krupnim planovima sa tržnice i onim iz šume, pri čemu značajan utisak ostavljaju prizori čišćenja ribe i šumskih mrava koji hodaju po krvavom nožu. Opet u psihoanalitičkom kontekstu taj nož se može shvatiti kao oznaka preuzimanja falusoidnih preogativa, a motiv oceubistva kao uslov preuzimanja očeve uloge u porodičnoj konstelaciji. Tu donekle svedočimo i traspoziciji motiva iz priče koja je poslužila kao predložak u film, budući da u priči Lane Bastašić devojčica koristi kamen i davi oca, dok je u filmu nož oruđe ubistva. U priči, motiv šume dominira narativnim tokom, kao sredstvo koje treba da stavi u drugi plan događaj kao nešto potpuno uobičajeno, gotovo sporedno opšte mesto, koje se dešava usput, dok je u filmu ta pomalo bizarna osnova skoncentrisana na završnicu koja funkcioniše kao žanr scena svakodnevice.

Pokreti kamere sugerišu da je u filmu akcenat stavljen na perspektivu devojke čije stanje Anita Ognjanović interpretira na sveden način, bez eksplicitnih prikaza bihejvioralnih obrazaca. Osnovu glumačke interpretacije naizgled čini odsustvo akcije/pokreta i ekspresije, blage deformacije u boji glasa (koji vuče ka dubokim tonovima), izgovaranju oskudnih fraza, i upotreba spuštenog bezličnog pogleda, koji se suptilno menja u poslednjim kadrovima, koji prikazuju stanje razrešenja traume uz pojavu jedva primetnog osmeha na devojčinom licu.

Deluje da su u središtu rediteljevih preokupacija one teme koje skiciraju rascep između potisnutih želja i sećanja koja isplivavaju na površinu i unutrašnjeg sukoba koji proizilazi iz interakcije sa društvenom sredinom, koja se ne otkriva eksplicitno, ali se manifestuje kroz reakcije junaka. U filmovima Svetislava Dragomirovića, takođe, deca su ta koja vide ono što se od njih ne očekuje, samim tim i rade ono što ne odgovara ustaljenoj predstavi o dečijoj nevinosti.