NASLOV FILMA: Leto kada sam naučila da letim SCENARIO: Ljubica Luković, prema knjizi Jasminke Petrović REŽIJA: Radivoje Andrić ULOGE: Klara Hrvanović, Olga Odanović, Snježana Sinovčić-Šiškov, Žarko Laušević, Luka Bajto, Ema Kereta Rogić TRAJANJE: 90’ ZEMLJA: Srbija, Hrvatska, Bugarska, Slovačka GODINA: 2022.
Novi film Radivoja Raše Andrića „Leto kada sam naučila da letim“ ekranizacija je istoimenog višestruko nagrađivanog romana Jasminke Petrović. Literarni predložak napisan je u formi dnevničkog zapisa trinaestogodišnje devojčice, kojim dominiraju unutrašnja razmišljanja i refleksije. Transponujući priču u jezik filma i služeći se mnogostrukom logikom živih slika, scenaristkinja Ljubica Luković i reditelj Raša Andrić stvaraju razigran, vickast i maštovit filmski univerzum, uspevajući pritom da sačuvaju duh romana.
Na razmeđu detinjstva i rane mladosti nalaze se prelomni trenuci koji zovu na buđenje i samospoznaju. Metafora letenja odnosi se na unutarnji pokret kojim je praćeno suočavanje sa spoljašnjim svetom, kao i potraga za sopstvenim identitetom.
Odlazak na Hvar sa bakom Marijom (Olga Odanović) u posetu nona Luciji (Snježana Sinovčić-Šiškov), umesto na kampovanje sa društvom, počinje kao noćna mora protagonistkinje Sofije (Klara Hrvanović). Psihološka tačka gledišta glavne junakinje je dominanta i informacije o spoljnom svetu uglavnom dolaze onako kako se one reflektuju u njenoj svesti, iz zvučne slike putem off naracije, čestom upotrebom subjektivnog kadra, kao i specijalnim efektima kojima se ostvaruju sadržaji dečije bujne mašte. Zaplet u prvom delu filma je centriran oko lika autoritativne, naporne bake koja proživljavajući sopstvenu unutrašnju dramu ograničava devojčicinu slobodu. Posle dvadeset tri godine baka Marija se vraća u svoje rodno mesto i opijena mirisom borova, ukusom smokvi i dirnuta susretima sa nekim ljudima iz prošlosti, vraća se u prostore svoje mladosti. Priča je prožeta vedrinom i humorom koji proizilazi iz tinejdžerskog sarkazma i generacijskog jaza, ali i odličnog glumačkog performansa Olge Odanović.
U nastojanju da verno prikaže živote današnjih tinejdžera, Andrić koristi dvostruko medijatizovanu sliku, gradeći zaplet oko sadržaja plasiranog na društvenim mrežama. Socijalni mediji igraju značajnu ulogu u konstruisanju devojčicine autopercepcije i izvor su brojnih tinejdžerskih briga koje je u njoj tinjaju, pokreću je i proganjaju. Kada putem Instagram live-a sazna da njena simpatija ima novu devojku dolazi do preokreta unutrašnjeg stanja protagonistkinje, i ubrzanja dramaturškog tempa. Drugi značajan dramaturški okidač predstavlja otkrovenje istine o raskolu porodice kao posledice društveno-političkih dešavanja. Od tog trenutka identitet glavne junakinje konstituiše se i u analogiji sa ženskim članovima porodice. Pulsirajući razvoj njihovog odnosa prikazan je u felinijevskoj sekvenci – akterke prave kolače pevajući na bodulskom dijalektu, jure veš koji leti pred oluju, a nona Lucija uzleće u nebesa, čime se anticipira njen snažan uticaj na Sofiju. Dečiji upliv u neuhvatljivost egzistencije koja se ne može posedovati, već osvojiti i živeti se dočarava neprestanim prebacivanjem akcenta sa dramskog na lirski plan. Upoznavanjem bliskih rođaka, odnosno, brata Luke (Luka Bajto) i sestre Ane (Ema Kereta Rogić) Sofijin svet se iznenada širi, što se uočava i vizuelno – prizore kamenitog i klaustrofobičnog Starog grada smenjuju prizori beskrajnih predela i otvorenog mora. Iz zamišljenog sveta protagonistkinje izvire onaj doživljeni i ona će dozvolivši sebi da bude ono što jeste, živeti svoje tinejdžerske čežnje. Rediteljski postupak u sekvencama Sofijinih „savršenih dana“ druženja sa vršnjacima implicira na estetiku novih medija, bivajući u skladu sa vizurom mlađe generacije.
Ipak, odrastanje podrazumeva i nasilno prizemljenje u svet odraslih, a ovo leto obeležiće i njen prvi bliski kontakt sa smrću. Iznenadna bolest i smrt nona Lucije, i devojčicino upoznavanje sa porodicom dovode do pomirenja bake Marija i brata Nikole (Žarko Laušević). Kroz ovaj segment individualna priča širi se na kolektivnu zajednicu i sliku društva, što je podcrtano scenom zaklinjanja mladog naraštaja na večnu odanost.
Živopisna topla paleta boja (direktor fotografije: Dušan Joksimović) podržava prostore detinjstva – trošna primorska kuća, sladoled na molu, klupa na vidikovcu, vrele neprospavane noć, odišu sugestivnošću i opipljivošću. Iz razigranog tempa, ritmičkog smenjivanja dramskog i lirskog, kombinacije stilova, zatim nostalgičnih tonova „eks-ju“ pesama i melanholične muzike Vasila Hadžimanova izranja čitav spektar emocija.
Otvorivši novo poglavlje svoje rediteljske karijere Raša Andrić donosi priču o odrastanju, komunicirajući pritom sa pripadnicima mlađe generacije, ali i sa detinjim bićem u svima nama.
