Autor: LJUBICA MILENKOVIĆ – TATIĆ
Izdavač: INSTITUT ZA FILM, Beograd 2001.
Ova publikacija je nastala iz potrebe sumiranja izdavačke delatnosti Instituta za film, nešto kao podsetnik na protekle gotovo četiri decenije izdavanja dela iz oblasti filmske literature.
Osvrćući se na vreme koje je prethodilo prvim izdanjima Instituta, stiče se utisak da je to period lutanja, opipavanja, otkrivanja, sticanja iskustva i neka vrsta pripreme za smislen kvalitativni skok koji će uslediti šezdeset godina u ovoj oblasti. Izdavaštvo je samo jedan od segmenata delanja Instituta. Stidljivi, ali ne i nasumični počeci nastaju još od 1964. godine. Da bi unekoliko prekinuo stihijnost i nedoslednost posleratnog publikovanja knjiga iz oblasti filmske umetnosti, Institut za film se 1966. opredeljuje za koncept promišljenog, kompetentnog i kontinuiranog izdavanja značajnih stručnih filmskih dela, smeštajući ih pri tom u više tematskih edicija: Umetnost ekrana, Dokumentacija, Filmske sveske, Istorija kinematografije, Jugoslovenska filmska kritika, Ekran, Film, Sećanja, Susreti, Pogledi i traganja, Poetika/etika, Rani radovi, Filmo(logija), Žive slike, Filmograf/Homework, itd. Te edicije, medju kojima se po značaju izdvaja Umetnost ekrana, predstavljaju vrstan pokušaj praćenja razvoja i tokova teorijsko-estetičke misli u oblasti evropske filmske literature, kao i oblasti istorije filma, inaugurišući najpoznatije autore. Mnogi od njih su se po prvi put pojavili u našim knjižarskim izlozima ili policama biblioteka. Vreme je samo potvrdilo da je izbor autora bio pravi: Ježi Plaževski, Andre Bazen, Žan Mitri, Edgar Moren, Moris Besi, Žilber Koen-Sea, Zigfrid Krakauer, Guido Aristarko, Alber Lafe, Umberto Barbaro, Noel Birš, Piter Volen, Kristijan Mez, Djanfranko Betetini, Juri Lotman, Dejvid Robinson, Gregor Ulrih, Eno Patalas, Džej Lejda, Endru Tjudor, Enriko Fulkinjoni, Zbignjev Čečot-Gavrak, Tudor Elijad, Mišel Šion, Paskal Bonicer itd. Neka od tih izdanja su i danas udžbenici u filmskim školama kao što je Istorija filmske umetnosti Gregor-Patalasa ili Jezik filma Ježija Plaževskog što potvrdjuje da se izdavačka koncepcija Instituta za film nije bazirala na pukom popunjavanju praznina iz ove oblasti, već na studioznom i stručnom poznavanju filmske materije, uspešno zaobilazeći pri izboru dela površnu, ogoljenu informatiku.
Posebno mesto u izdavačkoj delatnosti pripada domaćim autorima. Postoji slojevit, često neupadljiv odnos i strujanja izmedju nacionalne kinematografije i njene filmske publicistike. Procvat filmskog stvaralaštva šezdesetih i sedamdesetih godina zaoštrio je podsticajno mnoga kritičarska pera, a uticao i na uspon u razvoju filmske teorije i estetike. Ta simbioza našla je odraza i u izdanjima Instituta za film. Niz izuzetnih autora, pripadnika različitih pokoljenja i isto toliko diferenciranih po vokaciji, obelodanilo je svoja dela baš pod okriljem Instituta za film: Dušan Stojanović, Živojin Pavlović, Ranko Munitić, Milan Ranković, Aleksandar Petrović, Petar Volk, Milutin Čolić, Milan Damjanović, Bogdan Kalafatović, Dejan Kosanović, Vicko Raspor, Radoslav Lazić, Slobodan Novaković, Branko Vučićević, Vladimir Pogačić, Svetlana Bezdanov, itd.
U izdavačkoj biografiji Instituta našla su mesto i dva časopisa. Pre svega Filmske sveske (1968-1986), časopis za teoriju filma i filmologiju, jedinstven po svom intelektualnom formatu koji je dosegao najviše evropske filmske standarde. Duhovni otac ovog časopisa bio je Dušan Stojanović, rodonačelnik filmske teorije u nas. U društvenim poplavama devedesetih nastaje, izmedju ostalog, i ovaj za našu filmsku kulturu toliko značajan časopis, da bi ga verni saradnik Vlada Petrić, svojim entuzijazmom i podrškom ponovo vratio na scenu 1999. godine, ali sada sa podnaslovom prilagodjenim novom vremenu kao časopis za teoriju i estetiku pokretnih slika. Filmograf, filmski časopis drugačijeg profila, izlazio je pod okriljem Instituta zadnjih godina pred gašenje (1976-1989).
Medjutim, kroz sve ove godine temelj izdavačke delatnosti i dalje predstavljaju filmografije i godišnjaci kinematografije sa svojim obimnim i nezaobilaznim bazama podataka koji predstavljaju verodostojan i pouzdan osnov za svaku vrstu istraživanja u oblasti filma, zasnovan na autentičnim činjenicama, rasporedjenim u pravilni sled koji oblikuje opštu sliku domaće kinematografije. Ova kapitalna izdanja ustvari su najbolja prezentacija osnovne delatnosti Instituta, a to je prikupljanje i sistematizovanje relevantne gradje iz oblasti kinematografije, a zatim njeno publikovanje. Ne može se oteti utisku da sa proticanjem vremena vrednost ovih dela raste, jer mnoga važna dogadjanja u našoj kinematografiji su oteta od zaborava. Od 1970. do 2000. godine objavljeno je dvadeset i sedam godišnjaka Kinematografija u Srbiji (od 1976. uporedo Jugoslavija) u dvadeset i šest tomova. Prva opšta Filmografija jugoslovenskog filma koja obuhvata period od 1945. do 1965. godine objavljena je 1970. godine, da bi do 1985. izašla još četiri toma ove vrste, obradjujući petogodišnje periode. Dve Filmografije su posvećene isključivo jugoslovenskom igranom filmu i obradjuju period 1945-1990. godina, a zatim su objavljane još dve Filmografije srpskog igranog filma koje beleže vreme 1945 do 2000. godine. Poslednja decenija nevremena koje je pritislo našu svakodnevicu pa tako i našu kulturu, ostavila je neminovne posledice i na izdavačku delatnost Instituta za film. Srećna okolnost je što su se, izmedju ostalog, sami autori snalazili za finansijska sredstva pa je tako izdavačka delatnost opstojavala uprkos svim nedaćama. Bacivši pogled unazad na zlatno doba publikovanja najvrednijih dela iz oblasti filma, kada su u kreiranju izdavačke politike Instituta učestvovali najeminentniji filmski teoretičari, estetičari, esejisti i kritičari ostaje nada u bolja vremena koja se već možda naziru.
SADRŽAJ:
BIBLIOGRAFIJA IZDANJA 1964-2000
REGISTAR NASLOVA KNJIGA
REGISTAR IMENA
FILMSKE SVESKE – SADRŽAJI
REGISTAR IMENA – FILMSKE SVESKE
FILMOGRAF – SADRŽAJI