NASLOV FILMA: Elegija lovora

SCENARIO I REŽIJA: Dušan Kasalica

ULOGE: Frano Lasić, Savina Geršak, 
Draginja Voganjac, Nikolina Bogdanović

TRAJANJE: 93’

ZEMLJA: Crna Gora, Srbija

GODINA: 2021.

 

Debitantski film crnogorskog reditelja Dušana Kasalice imao je svetsku premijeru na 27. Filmskom festivalu u Sarajevu (Sarajevo Film Festival), dok je ovaj reditelj poznat festivalskoj publici još po kratkometražnom igranom filmu „Biserna obala“ (2015). Kasaličin novi film „Elegija lovora“ je premijerno prikazan na nedavno završenom 27. izdanju Festivala autorskog filma (FAF).

„Elegija lovora“ je strukturalno i narativno jasno podeljena na dva dela, od čega prvi prati realističku epizodu iz života protagoniste Filipa (Frano Lasić), a drugi predstavlja slobodnu, nadrealističku autorefleksiju glavnog junaka koja se labavo oslanja na motive bajke „Šuma Striborova“. Filip radi kao profesor i dolazi na odmor u socijalistički rehabilitacioni centar na crnogorskoj obali sa svojom ženom Katarinom (Savina Geršak). Njihov brak se lagano dezintegriše, hipnotičkim usporenim tempom čitavog filma, dok je Filip zauzet svojim filozofskim promišljanjima o životu da bi to primetio. Katarina se sve više udaljava od njega kako emotivno tako i prostorno. Prostor igra važnu ulogu u filmu i u aktivnom je odnosu sa glavnim junakom, ali i sa ostalim likovima u filmu. Sam hotel je poput dinosaurusa iz socijalističke ere, impozantne veličine koju više nema ko da ispuni. I hotel je kao i Filip, kao i svi drugi gosti, anesteziran i indiferentan prema promenama koje se oko njega dešavaju. U svojoj monumentalnosti, hotel je hladan i odaje utisak arogancije poput protagoniste. Unutar same glumačke igre Kasalica, i u prvom ali i u drugom delu filma, uvodi iskorak iz realizma, koji asocira na Kaurismakijev pristup filmskim likovima u „Devojci sa šibicama“ ali i „Avru“. Mladi reditelj se koristi stilom glumačke igre i strukturom dijaloga koja sadrži klasičnu pozorišnu intonaciju čime akcentuje i kritički razlaže suštinu svojih karaktera. Ovakav, pomalo brehtovski postupak potkrepljen je jasnim estetskim, ali i stilskim uticajem Jorgosa Lantimosa i njegovog ostvarenja „Jastog“. Kasaličin pristup emocijama junaka nosi izvesnu kritičku distancu koja mu ostavlja prostor za autorski komentar. Filip je egocentrik koji je nesposoban da suštinski komunicira sa ljudima oko sebe. Poput profesora u svakom dijalogu u kom učestvuje, on zapravo drži predavanje i ne očekuje nikakvu povratnu reakciju niti pokazuje da mu je ona potrebna. Crnogorski filmski debitant se upušta i u redefinisanje slike muškarca u srednjim godinama, što predstavlja važan poduhvat u kojem se menja ugao gledanja na estetiku muškog tela koje nije u svom najvećem naponu. Autor ne nudi preveliko razumevanje za Filipovu nekomunikativnost i egocentričnost, već je stilizacijom i gradacijom dalje akcentuje.

U trenutku kada, protagonisti koji odbija komunikaciju, supruga ukine mogućnost komunikacije, stilizacija filma se menja i on postaje deo narativa koji se delimično oslanja na motive iz bajke „Šuma Striborova“ Ivane Bralić Mažuranić. Kasalica se odlučuje za potpuni izlazak iz okvira realizma i pretapa svoj već esteski stilizovan film u slobodnu alegoriju o ljudskim odnosima, inkorporirajući motive bajke u savremenu priču o krizi srednjeg doba.

Drugi deo filma se može tumačiti kao nadrealistička slika Filipovog doživljaja onoga što mu se desilo u životu. Raspad braka uzdrmao je njegov svet do temelja i predstavlja katalizator za otcepljenje iz realizma. Počinje alegorija u kojoj autor istražuje muški odnos o slici žene, ali i o ulozi majke, uranjajući u stilizovanu frojdovsku analizu muškarca. Draginja Voganjac je ubedljiva i emotivna u ulozi Filipove majke koju iz njegove kuće uspeva da izbaci devojka-zmija (Lidija Kordić). Postoji kontrast između njihova dva glumačka stila, najviše u pogledu tempa. Dok je majka (Draginja Voganjac) u tromom, laganom tempu, Lidija Koridć ostvaruje ulogu nestalnim tempom i naglim, oštrim i intenzivnim reakcijama. Ova priča u svom središtu nema neustrašivog glavnog junaka, već flegmatičnog Stribora koji je u vlasti dveju žena. Kasalica u većoj meri uspeva da izbegne motive zle žene i dominantne, kontrolišuće majke, zahvaljujući preciznoj analizi protagoniste u prvom delu narativa koja jasno pokazuje zašto je baš čovek poput njega smešten u kontekst ove bajke.

Fotografija koju potpisuje Igor Đođrđević, jeste melanholična i snolika, čime uspostavlja vezivno tkivo između dva dela filma. Dugački kadrovi prirode u koju je vešto inkorporiran „organizam“ socijalističkog hotela daju tačan utisak fosilnog ostatka života koji više ne postoji. S druge strane, montažerka Jelena Maksimović ritmom montaže već u prvoj celini stvara hipnotički tempo bajke, čime obe stvarnosti funkcionišu kao jedna organska celina. U pogledu ritma, „Elegija lovora“ na zanimljiv način menja svoj kontekst. U prvom delu ritam ostavlja utisak stilizacije u pogledu montaže (ali i kamere) da bi u drugom delu ritam postao sastavni deo nadrealnog stila pripovedanja.

Glumačku igru u prvom delu filma možemo analizirati kroz Brehtov „V-efekat“, dok u drugom filmu stil glumačke igre u potpunosti odgovara narativu bajke. Takođe, pojava Frane Lasića nosi deo izvan filmskog, odnosno njegovog ličnog pojavnog kvaliteta. Kao veliko ime u regionalnoj kinematografiji i kao glumac koji sa sobom nosi auru zavodnika, njegov izvan filmski kontekst doprinosi ovom filmu i Kasaličinom istraživanju muškosti u srednjim godinama.

„Elegija lovora“ se izdvaja u regionalnoj kinematografiji u pogledu slobodnog i otvorenog pristupa u stilizaciji narativa i alegorijskom promišljanju teme. Mladi autor pokazuje sposobnost slobodnog poigravanja sa arhetipovima duboko ukorenjenim u kulturološko nasleđe Balkana. Kasalica se u svoj debitantski diptih hrabro upušta gradeći vrlo definisan i specifičan autorski potpis kombinujući arhetipske narative i savremena tumačenja.