Filmoskopija – portal filmske kritike, eseja i intervjua bila je od 2019. do 2024. godine pod pokroviteljstvom Filmskog centra Srbije, a u saradnji sa Nezavisnim filmskim centrom Filmart.
Filmoskopija je osnovana 2019. godine, a idejni tvorac, suosnivač i prvi urednik Filmoskopije je scenarista Dejan Prćić. Od oktobra 2022. do januara 2024. godine urednik redakcije bio je filmski kritičar i filmolog Nikola Radić.
Reč urednika Filmoskopije
„Gde je film u tome što pišete?“ Pitanje Žaka Riveta i danas odzvanja kao poziv na dubinsko čitanje slike, na tretman medija kroz njegove specificitete, ali i na pisanu reč koja odbija da se povinuje poststrukturalističkoj ubeđenosti u nesvodivost filma na tekst usled ontološke disparatnosti dvaju činilaca.
Tekst uistinu ne može da obuhvati sliku, zvuk, vreme. No, kako tome i ne stremi, kritičko-analitički članci Filmoskopije u ovim ograničenjima pronalaze svoj raison d’être. Slika se može rasporiti, secirati, razložiti; zvuk zazviždati iza ugla brižljivo probrane leksike; posredstvom znalački tempirane sintakse, u vremenu teksta iznova se može proživeti vreme filma.
Osluškujući diskurzivno višeglasje o filmu i oko filma – filmofilske, žurnalističke, akademske, industrijske, društveno-političke uvide – Filmoskopija i sama gaji polifoniju. Raznolikost izraza odraz je činjenice da naši autori i autorke delaju na poljima od filmologije, teorije i istorije umetnosti do režije i dramaturgije.
O filmu se može i mora podrobno i pasionirano pisati, bio on termitska ili beloslonovska umetnost, da se poslužimo Farberovim tobožnjim dvojstvom. Filmska kritika i analiza nisu instrumenti u službi blagajni. One raspiruju epistemološki potencijal film(ov)a. Raspirujmo, onda.
Nikola Radić, oktobar 2022.
U susret domaćoj premijeri igranog filma „Živ čovek“ na ovogodišnjem 49. izdanju FEST-a (Međunarodni filmski festival – FEST), razgovarali smo sa rediteljem filma Olegom Novkovićem.
Andrijana Stojković je nagrađivana rediteljka dokumentarnih i igranih filmova. Njen poslednjih film „To sam što jesam: Gipsy Mafia“ je nedavno bio prikazan na Martovskom festivalu i govori o romskom hip-hop dvojcu koji gradi svoju karijeru u Srbiji i Nemačkoj.
„Građani iz sene“ su vrlo opsežan i sveobuhvatan izvor znanja o radu Želimira Žilnika, a o samoj izložbi u bečkom Kunsthaleu i autoru koji ih je inspirisao razgovaramo sa autorkama izložbe, kolektivom WHW iz Zagreba.
Na nedavno završenom Martovskom festivalu producentska kuća LIVING PICTURES Nikoli Stojanoviću dodelila je nagradu za izuzetan kreativni doprinos takmičarskom programu 67. i 68. Martovskog festivala učešćem sa tri filma, a nagradu čini učešće ove kuće u postprodukciji budućeg filma ovog reditelja.
Reditelj i montažer Srđan Keča (1982) dokumentarističku karijeru započeo je u Ateljeima Varan, nakon čega je završio Master studije na National Film and Television School (NFTS) u Velikoj Britaniji. Festivalskoj sceni predstavio se dokumentarcem „Posle rata“ (2006), a među njegovim zapaženijim ostvarenjima je i „Pismo ocu“ (2011), dvostruki laureat beogradskog Beldoksa.
Na tek završenom 67. Martovskom festivalu, planiranom za prethodnu, a održanom ove godine, u takmičarskoj selekciji eksperimentalnog filma i video arta našao se kratkometražni eksperimentalni film „Živa crvena“ reditelja Svetislava Dragomirovića.
Dokumentarni film Andrijane Stojković „To sam što jesam – Gipsy Mafia“ premijerno je prikazan 2020. godine na 12. izdanju Beldoksa (Međunarodni festival dokumentarnog filma – Beldocs), te se iste godine našao i u selekciji dokumentarnog filma preko 50 minuta 67. izdanja Martovskog festivala (Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma) prikazanoj ove godine.
Povodom premijere njegovog novog dokumentarca „Teški hor“ (2021) na 67/68. izdanju Martovskog festivala (Beogradski festival dokumenternog i kratkog filma) sa Draganom Nikolićem razgovaramo o njegovoj dvostrukoj ulozi u okviru Martovskog festivala, novom filmu, o nekim proteklim i budućim projektima.
Dok se kod Glavonića, Keče i Lukač susreću različiti subjektiviteti, kod Komljena subjektivitet voice-over-a pripada samom reditelju. No, bilo da se radi o jednoj ili više pripovedačkih instanci, svi pomenuti autori na neki način razdvajaju govor i sliku, glas i telo, vraćajući im prekopotrebnu autonomiju, ali i podsećajući da emancipacija društva počinje upravo oslobađanjem glasa i tela pojedinaca.
Kako Pavle Levi sumira: „Pejzaži na ekranu: to je filmski prostor koji nastavlja da živi – i koji je pun potencijala.“ No, kako bi se tom filmskom prostoru i tim stvarnim i simboličkim prostorima (koji se ne moraju ograničiti na pejzaže) udahnuo novi elan, prvo se moraju isprazniti kako bi obnoviligledaočev pogled, pa postepeno nastanjivati telima, ljudima, stanjima, radnjama, govorom, odnosima i značenjem. U toj se borbi za emancipaciju, čini mi se, krije suštinski značaj novog posmatraštva.
Dejan Dabić je filmski kritičar, autor animiranih filmova, dugogodišnji urednik filmskog programa Niškog kulturnog centra i selektor Festivala glumačkih ostvarenja u Nišu, a od prošle godine i umetnički direktor Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma – Martovskog festivala.
Svodeći vizualno-narativni sadržaj filma na jednu ikoničku formu, filmski poster na određen način medijatizuje tekst filma posredstvom olovke (ili: perom, tušem ili mišem) u kompresovani grafički sadržaj. Slično navodi i Jovan Čekić u pratećem kataloškom tekstu izložbe „Tragovi jednog vremena – Filmski plakat 1945-1970“ kada kaže da „vizuelna rešenja plakata nastoje da sugerišu određeni žanr kao i narativ koji film sledi tako da gledaoci mogu da odluče da li je to film koji bi ih mogao zanimati“