NASLOV FILMA: Tabija SCENARIO I REŽIJA: Igor Drljača ULOGE: Pavle Čemerikić, Sumeja Dardagan, Jasmin Geljo TRAJANJE: 88' ZEMLJA: Kanada, Bosna i Hercegovina GODINA: 2021.
Četvrti dugometražni film Igora Drljače „Tabija“ žanrovski je postavljen kao socijalna drama sa ljubavnom pričom u svom središtu. Film je premijerno prikazan na 71. Filmskom festivalu u Berlinu – Berlinale u okviru programa „Generation“. U Beogradu je premijerno prikazan na nedavno završenom 27. izdanju Festivala autorskog filma.
Narativno se radi o socijalnoj drami sa elementima kriminalistike, iako emotivni i idejni stožer filma postaje ljubavna priča. Faruk (Pavle Čemerikić), pripadnik osiromašenog dela Sarajeva, živi sa bakom koja umire. On sa ujakom (Jasmin Geljo) sakuplja sekundarne sirovine koje prodaje za preradu i korak po korak se upušta u kriminal zajedno sa drugom (Kerim Čutuna), prevozeći mlade devojke do kuće u kojoj se prostituišu. Reditelj se kroz njegovu priču osvrće na socijalni i ekonomski poredak koji je samleo srednju klasu Sarajeva, kao i veliki deo gradova u bivšoj Jugoslaviji. Farukova majka bila je pijanistkinja čije koncerte on i baka neprestano slušaju na starim VHS kasetama. Drljača svog glavnog junaka povezuje sa prošlošću i nasleđem tako što Faruk uz džoint iznova i iznova gleda partizanski film „Valter brani Sarajevo“, mrmljajući replike koje već zna napamet i na taj način autor pravi zanimljivu vezu između dva vremena i dva različita duha pronalazeći im zajedničke tačke. Paralelno, Faruk dobija zadatak da u svet prostitucije uvede novu devojku, međutim on pravi grešku i tokom izvršenja zadatka se zaljubljuje u nju. Mona (Sumeja Dardagan) je mlađa od Faruka, ali iz drugog društvenog sloja. Ona pripada novoformiranoj eliti, novopečenim bogatašima iz oportunističkog političkog kruga. Junaci dolaze sa dva pola društva i zaljubljuju se uprkos tome što je njihova veza počela iz zadnjih motiva. Ovakva dramska postavka asocira na građu bajke što će se ispostaviti kao više nego slučajno sa završnicom filma. Stilski iskok u završnici ostaje na tankom ledu (Monin sastav o zaljubljenosti, Farukov iznenadni nestanak), pre svega, zbog iznenadne i nepripremljene promene tačke fokalizacije, ali i naglog napuštanja šireg, socijalnog i političkog konteksta narativa. Do tog trenutka Drljača ostaje najviše u domenu realizma, nivelišući kompleksni društveni portret Sarajeva sa ljubavnim zapletom.
Igor Drljača vešto koristi postojeće dramaturške matrice koje prilagođava svojoj priči i sredini o kojoj govori. Njegovo poigravanje sa nevinim i bajkovitim elementima daje upečatljivu i emotivno kontrastnu sliku današnjeg Sarajeva i sveta mladih koji u njemu žive. Promena perspektive u završnici filma dolazi prekasno da bi došlo do dublje identifikacije sa potpuno drugačijim karakterom čiji emotivni svet nismo do kraja upoznali. Stilski izlazak iz realizma je ambivalentan i ostaje na nivou gledaočevog utiska o tome da li je posredi bajkovit trenutak nadrealnog nestanka ili jednostavno Farukova odluka da je, i po njega i po druge, najbezbednije da nestane. Ono što je za Monu poput sna, za njega je košmar.
Fotografija koju potpisuje veteran Erol Zubčević odlično balansira između snolikog i realističnog, pravilno nadgrađujući dramaturški i rediteljski postupak. U domenu snolikog se radi o pastelnim i toplim tonovima, upotrebi slow-motion-a i uže optike, dok se u sekvencama u realizmu Zubčević opredeljuje za šire kompozicije, praćene i širom optikom, ali u istoj paleti boja.
Ubedljivo najveći kvalitet filma je glumački rad Pavla Čemerikića. Iako je reč o mladom glumcu (koji je naturščik – bez klasičnog glumačkog obrazovanja) koga je publika već imala prilike da vidi u filmovima kao što su „Ničije dete“ i „Teret“. Ovde Čemerikić pravi karakter koji ne prolazi samo putem sazrevanja, već putem karakterne spoznaje zbog koje odlučuje da promeni tok svoje sudbine i donese drugačiju odluku od one koja bi mu delovala logično. Tim izborom on čini razliku, pre svega, u životima ljudi oko sebe, bez obzira na cenu koju će tom odluku platiti. Čemerikić je ubedljiv, sa mrenom melanholije koja diktira tempo njegovog habitusa čineći ga blagom, hipnotičkom pojavom. On uspeva da napravi lik koji odskače od tradicionalne slike sličnih uloga sa Balkana gradeći, pre svega, snažnu pojavu.
U celini „Tabija“ predstavlja osveženje u regionalnoj kinematografiji jer pripada novom talasu priča smeštenih u prostor bivše Jugoslavije, koji sve više zalaze u duboko intimne sfere života što se ispostavlja kao najbolji put do iskrenih, te politički i socijalno važnih filmova. „Tabija“ uspešno kontrastira društvo u kojem se jednako živi u Sarajevu, Beogradu i Zagrebu, sa detinjom nevinošću i naivnošću kojom se u taj svet stupa. Koristeći se tipskom matricom prilagođene stvarnosti, Drljača govori o prelomima mladog duha sa kojim se susreće svaki čovek pri prvim teškim izborima u životu.
Fotografija je preuzeta sa http://igordrljaca.com uz dozvolu za korišćenje.
