PRAZNIK RADA: RAFAL KROZ VREME

Kritika filma Praznik rada

Sa Praznikom rada, prikazanim na ovogodišnjem izdanju beogradskog FEST-a, Pjer Žalica se nakon Koncentriši se, baba (2020) vraća intimno-društvenom preseku Sarajeva u vidu ansambl-filma. U delimično čehovljevskom ambijentu i pomalo pozorišnoj strukturi, Žalica donosi priču o težini prošlosti (baš one u koju je smešten njegov prethodni film, dakle vremena opsade Sarajeva), koja se odigrava simbolično u trenutku proslave 1. maja, praznika rada. Nakon hapšenja Fude, koga nikada ne vidimo, a zatim njegovog samoubistva pod pritiskom optužbi za nerazjašnjeno ubistvo za vreme rata, reditelj se, podržan sjajnim ansamblom (Branka Katić, Emir Hadžihafizbegović, Boris Isaković, Jasna Žalica) okreće priči o Arminu (Muhamed Hadžović) i njegovoj potrazi za istinom o ocu.

Iako se dakle radi o kolektivnom junaku, Armin je više nego izdvojen kao glavni lik zbog toga što njemu pripada najveći emotivni, ali i narativni put. Samim tim je i promena koju doživljava najdublja. Problem Praznika rada donekle leži baš tu, u fokusu podeljenom između lične priče jednog čoveka i grupnog portreta likova koji su svi duboko ranjeni prošlošću i zaglavljeni u njoj. Autor u pojedinim trenucima odluta u pravcu egzistencijalne drame glavnog junaka sa blago trilerskom atmosferom, te u pogledu tona ali i strukture koketira sa vrstom rukopisa koji daje prednost zapletu u odnosu na likove. Za glavnog lika je važno da otkrije istinu o svom ocu, pa Žalica to postavlja kao bitno i za gledaoca. Zaplet i otkrivanje istine nepotrebno se pretpostavljaju daleko potentnijoj unutarnjoj drami glavnog lika, a od samog početka film je vođen tako da ne postoji puno sumnje kod gledaoca u eventualna nedela pokojnika. Ovakva vrsta preispitivanja u ozbiljnom tonu je nova za Žalicu, ali on ostaje donekle veran i svojim kolektivnim humornim portretima društva, pa je svaki od likova živopisno napisan. Sa druge strane, neopredeljenost upravo između komedije i socijalne drame povremeno ostavlja grube šavove koji odaju utisak dva filma u jednom. Inače autentični dijalozi, koji mogu podsetiti na rumunske filmove kao što su Sieranevada (Kristi Puju, 2016) ili Svi u našoj porodici (Radu Žude, 2012), u određenim trenucima zazvuče „prozno“. Glumačka podela međutim uspeva da i u tih par trenutaka jezik „pridigne” nepretencioznom igrom. Njihova spontanost ali i sposobnost da izgrade karaktere koji se razlikuju, a istovremeno sjajno uklapaju u složenu sliku koju Praznik rada gradi poput slagalice, služe kao kontrapunkt težini drame protagoniste.

Iako poigravanje sa muzikom koja se preliva iz imanentne u transcedentnu i obrnuto pomalo zagušuje film u trenucima, Praznik rada ritmom podseća na sevdalinku, koja je postojanog i konzistentnog laganog tempa i tačno opisuje mentalitet likova. U srodnom tonu, Žalica i direktor fotografije Almir Đikoli donose i pokret kamere koja skoro neprekidno lagano kruži između protagonista, podržavajući magličastu i hipnotičku atmosferu sevdalinke.

Praznik rada hvata se ukoštac sa temama dezorijentisanosti i identiteta ljudi ranjenih ratom. Odnos oca i sina čini se kao dobro odabran za preispitivanje dubokih egzistencijalnih pitanja koja osećanje nepripadanja vuče sa sobom. Ova priča važna je za današnji trenutak tim pre što najveći problem svih društava bivših jugoslovenskih republika leži u izostanku zauzimanja bilo kakvog stava prema ratovima iz devedesetih godina prošlog veka u najboljem slučaju, dok se u najgorem radi o negovanju mržnje i nacionalizma, neodvojivih od tih ratova. Na kraju Žalicinog filma, ostaje da zvoni upravo eho bola njegovih likova, beskrajno ponavljan do današnjeg trenutka, poput rafala koji putuje kroz vreme.