NASLOV FILMA: Potencijalni kandidat (Nasipse Adayız) SCENARIO I REŽIJA: Erdžan Kesal ULOGE: Ercan Kesal, Selin Yeninci, Inanç Konukcu, Müttalip Müjdeci, Nazan Kesal, Valeriu Andriuta TRAJANJE: 105' ZEMLJA: Turska, Srbija GODINA: 2020.
Rediteljski debi Erdžana Kesala (Ercan Kesal) „Potencijalni kandidat“ predstavlja komediju karaktera, čija radnja se odvija u vremenskom trajanju od jutra do kasne večeri tokom krucijalnog dana kampanje dr Kemala Gunera za kandidata za gradonačelnika Istanbula. Početna scena predstavlja glavnog junaka koji se kreće ka pozorišnoj zavesi iza koje ga čekaju članovi partije koja bi, po njegovom uverenju, trebalo da ga kandiduje na izborima. U trenutku otvaranje zavese majstor ceremonije predstavlja potencijalnog kandidata, dok ga partijski drugovi dočekuju sedeći za stolom u prostornoj dispoziciji koja podseća na audiciju. Na samom početku reditelj izmešta jasno naznačenu političku temu u teatarski kontekst, sugerišući da ono čemu ćemo prisustvovati jeste predstava humornog karaktera, u klasičnom smislu te reči – dramska farsa.
Pozorišno predstavljanje kandidata, odnosno audicija na koju Kemal dolazi, prevedena u realan kontekst predstavlja čoveka na određenoj poziciji (direktor bolnice), koji poseduje više iznuđene nego stvarne političke ambicije i čija nastojanja su usmerena ka tome da od što većeg broja sugrađana i lokalnih opštinskih funkcionera, a nadasve od Broja Jedan, dobije javnu podršku za svoju kandidaturu.
Kao što je slučaj u većini dramskih komedija zasnovanih na studiji karaktera, Kemal Guner je čovek kroz čije delovanje progovara opšta (društvena) nesigurnost, nekompetentnost, oportunizam, tvrdičluk, ulizištvo i kukavičluk. Kasel konstruiše filmski tekst fokusirajući se na portretisanje glavnog junaka, čiji lik vidimo bezmalo tokom ukupnog trajanja svakog pojedinačnog kadra. Suprotno očekivanom, usmeravanje pogleda na glavnog junaka manje naglašava njegove lične nedostatke koliko ogoljava profil strukture ljudi koji više orkestriraju njegovom kandidaturom, ponekad čak i protiv volje i razuma samog junaka, nego što mu daju podršku. Situiran u kontekst onih koji su, možda izuzev njegovog vozača i bivše supruge, gori od njega samog, Kemal predstavlja ličnost koja umesto prezira i podsmeha na mahove izaziva sažaljenje, dok sama dramska radnja poprima izvesne tragičke elemente, koji se naposletku očituju u nužnom suočavanju glavnog lika samog sa sobom i sopstvenom predstavom u očima javnosti.
Nominalni cilj kampanje jeste osvajanje Bejogloua, jer „ko osvoji Bejoglu, taj je osvojio Istanbul, a ko drži Istanbul, taj ima u rukama državu“. Apsurd poduhvata je vidljiv na svakom koraku, budući da je doktor Kemal Guner čovek koji ne samo da nema stvarnog interesa za to da poboljša život lokalne zajednice, već je latentno svestan činjenice da su ljudi kojima je okružen tu zbog sitnih interesa − besplatnih lekarskih usluga, zadovoljavanja sitne sujete i „hleba i igara“. Njegovo zalaganje za naklonost Broja Jedan je apsurdno do te mere da prvi čovek partije i ljudi koji ga okružuju gotovo da nisu ni svesni njegovog postojanja. Ulizički položaj u koji Guner sam sebe stavlja rezultira nizom ponižavajućih situacija, počevši od one u kojoj je zamoljen da izađe iz lifta kako bi važniji partijski funkcioneri mogli u njega da stanu, do one pred kraj filma, kada svedoči razgovoru koji otkriva da u partijskim krugovima on važi za čoveka kog ne treba ozbiljno shvatati.
Osnova tragedije glavnog junaka leži u tome što je on čovek kog svi oko njega lažu i on to primećuje, ali ipak bira da uprkos svemu tome i on laže sam sebe, kako pred drugima tako i pred samim sobom. U pitanju je ličnost bez istinskih kvaliteta i prazne biografije, koju nam reditelj predstavlja najočiglednije u sceni kada njegovi saradnici prezentuju kandidatski sajt. Reč je o doslovnoj kopiji sajta korišćenog za Makronovu kampanju, samo bez vizuelnog materijala koji bi svedočio o stupnjevima razvoja njega kao čoveka i političara, na kom jedina postojeća fotografija, ona sa njegovog venčanja, nije prikladna za objavljivanje, budući da se u međuvremenu razveo.
Kesal, dugogodišnji Džejlanov (Nuri Bilge Ceylan) saradnik, ne ustručava se da koristi recepturu slavnog reditelja shodno kojoj određene scene konstruiše polazeći od ekstenzivnih (premda zanimljivih i informativnih) dijaloga među likovima čija dinamika određuje i dinamiku kretanja kamere. Snimanje iz ruke artikuliše onu dozu nadrealizma koja proizilazi iz same stvarnosti, pitoreskno vizuelizovane ruralnom stranom Istanbula. U tom pogledu zanimljivo je da se reditelj suzdržava od bilo kakvog prikazivanja istinske lepote tog grada (prirodnih, kulturalnih i istorijskih), a jedini prizori gradskog života koje možemo da vidimo ogledaju se u opštinskim birtijama, kafanskom kiču, religioznom merkantilizmu, kitnjastim fontanama i podrumskim prostorom u kom migranti šiju barjake svih nacija, gde se odvija i završna scena filma. Simbolički, Kemala Gunera u poslednjoj sceni sagledavamo kroz perspektivu razbijenih suterenskih prozorčića, prateći njegov silazak u „fabriku gde se kuje državna politika“, čime reditelj vizuelno zaokružuje priču o silasku i padu nekog ko do kraja filma ne uspeva da ostane čak ni potencijalni kandidat.
Film nastaje kao srpska manjinska koprodukcija što po definiciji određuje narativ ovog ostvarenja kao nešto što tavori na razmeđi balkanskog/balkanskih identiteta, mentaliteta i stvarnosti. U autorskom pogledu, film nosi pečat turskih reditelja (još uvek) novije generacije, koji su pomerili epitete turske kinematografije od pretežno komercijalnog ka umetničkom, dok produkcijski pomera granice filmskog partnerstva na Balkanu od onog obeleženog sukobima i kontinuiranom balkanizacijom ka balkanstvu čije negativne konotacije mogu da se (ako ne prevaziđu) nadilaze jednom vrstom filmske samorefleksije koja transformiše ovaj zvučan toponim u osoben balkanski metažanr.
[1] Naslov teksta pozajmljen sa ,,osvetničkih“ bilborda Redžepa Tajipa Erdogana izlepljenih širom Istanbula tokom 2019. godine, nakon izgubljenih izbora na lokalnom nivou.
